Үй жағдайында қысымды жараларды емдеу

Төсек жаралары — бір жағынан төсек беті немесе гипсті таңғыш (сирек – жұмсақ таңғыш немесе киім) арасында, екінші жағынан сүйек арасында қысылған кезде жұмсақ тіндердің жергілікті қоректенуінің бұзылуы. Мұндай қоректенудің бұзылуы тіндердің жергілікті жансыздануына - некрозға және ұзақ уақыт емдеп жазылмайтын жараның пайда болуына әкеледі. Көбінесе төсек жарасына жататын науқастар, сондай-ақ белгілі бір себептерге байланысты ұзақ уақыт жататын немесе отыратын жағдайда болатын қант диабеті мен артық салмақтан зардап шегетін қарт адамдар ұшырайды.

Пайда болу механизміне байланысты — жұмсақ тіндердегі қысылуы салдарынан олардағы іркілістік процестердің әсерінен – төсек жаралары ең жоғары қысым орындарында пайда болады. Егер науқас арқасымен жататын болса -  төсек жаралары желкеде, жауырындарда, шынтақтарда, құйымшақта,  бөкселерде және өкшелерде пайда болады. Ұзақ уақыт бойы бүйір жағында болған кезде білек, сан, тізе, иық, құлақ, жамбас төмпесінің проекциялық аймағы төсек жараларының пайда болуына ұшырайды. Ішпен жатқан кезде төсек жаралары бет сүйектері мен шат аймағында пайда болады.

Төсек жарасының пайда болуына бейім бірқатар факторлар бар, олардың арасында: терінің шамадан тыс құрғауы, немесе, керісінше, мацерацияға әкелетін оның шамадан тыс ылғалдануы. Сонымен қатар, қант диабеті кезінде тамырлардың зақымдануы, сонымен қатар жұмсақ тіндердегі қан айналымының қиындауымен байланысты басқа аурулар итермелеуші фактор ретінде қызмет атқара алады. Сондай-ақ, төсек жараларының пайда болуына науқастың қанағаттанарлықсыз гигиенасы, төсекте үгінділердің, бүктемелердің, тігістердің болуы, төсек-орынның сирек ауыстырылуы, науқастың қозғалыссыз бір қалыпта ұзақ болуы да ықпал етеді.

Төсек жаралары: үй жағдайында емдеу

Жалпы, үй жағдайында төсек жараларын емдеуге деген көзқарас стационарлық жағдайдағыдан айтарлықтай ерекшеленбейді.

Төсек жарасының алдын-алу шаралары жетекші рөл атқарады: көптеген басқа аурулар сияқты, төсек жараларын емдеуден гөрі алдын-алу оңайырақ.

Алдын алу шараларына олардың пайда болу қаупі факторларын жою жатады

• Төсек және пациенттің гигиенасы, тігіссіз, сыдырмасыз және т. б. ішкиім мен киімді пайдалану, түнді қоспағанда әрбір 2 сағат сайын дене қалпын үнемі ауыстыру (айналдыру), қысылған жерлерді креммен немесе лосьонмен өңдеу.
• Сүйек шығыңқы жерлерінің астына жұмсақ білікшелер төсеу ұсынылады. Қызару немесе бөртпелердің болуын үнемі тексеріп отыру керек.
• Жуу үшін дымқыл майлықтарды немесе жұмсақ губканы қолданған жөн. Артық ылғалды денені сүлгімен ысқыламай, сіңдіру қозғалыстарымен құрғату керек. Терінің несеппен немесе нәжіспен жанасуына мүлдем жол бермеу керек - ересектерге арналған су өткізбейтін жөргектер мен жаялықтарды қолдану пациенттің күтімін едәуір жеңілдетеді және терінің мацерациясын болдырмайды.
• Қан айналымын қалыпқа келтіру үшін емдік уқалау жасау ұсынылады – оны маман орындайды.
• Мүмкіндігінше, үнемі жататын науқас үшін бас жағы, аяқтары мен бүйірлері реттелетін арнайы төсек, сондай-ақ төсек жарасына қарсы матрасты пайдалану керек.
• Тағам мөлшерінде ақуыздар мен микронутриенттерді (ең алдымен, коллагеннің пайда болуына ықпал ететін және жараның жазылуын ынталандыратын С дәрумені) арттыра отырып, теңдестірілген тамақтану, сонымен қатар сұйықтықтың жеткілікті мөлшерін қабылдау -күніне кемінде 1,5 литр ішу маңызды болып табылады.

Егер алдын алу шаралары жеткіліксіз болса, емдеуді мүмкіндігінше ертерек, алғашқы белгілерден бастау керек.

Төсек жарасына арналған барлық емдеу іс-шаралары консервативті және хирургиялық болып бөлінеді. Соңғылары тек стационар жағдайында ғана қол жетімді және ауыр, ұзақ уақыт емделмейтін төсек жараларын емдеу үшін жүргізіледі.

Төсек жаралары кезіндегі консервативті шаралар бірден бірнеше мақсатқа жетуге бағытталған:

• Төсек жарасы пайда болған (немесе қалыптасқан) аймаққа қысымды тоқтату;
• тіндердің қанмен қамтамасыз етілуін ынталандыру;
• төсек жарасының бетін некротикалық тіндерден тазарту;
• төсек жарасын тезірек емдеуге бағытталған іс-шаралар.

Төсек жараларын консервативті емдеудің негізгі принциптері

Төсек жарасының тереңдігі мен таралуына қарамастан, оларды емдеудің жалпы принциптері бар:

• төсек жарасының одан әрі дамуының алдын алуды тұрақты жүргізу;
• төсек жарасының бастапқы сатыларында немесе құрғақ некроз кезінде жұмсартатын жақпамай мен дымқыл таңғыштарды қолдануға жол бермеу;
• бактерияға қарсы жақпамайларды қолдану қалыптасқан ылғалды төсек жарасы, іріңді бөлінетін жара болған кезде, патогендік микрофлораны анықтаған кезде жүргізіледі.

Үй жағдайында 1 дәрежелі төсек жараларын емдеу

Төсек жарасының бастапқы сатысында, оның жалғыз көрінісі - терінің шектеулі аймағының гиперемиясы болған кезде, негізгі күш-жігер патологиялық өзгерістердің өршуіне жол бермеуге жұмсалады.

Ол үшін төсек жарасының орнына қысым түсіруді жоюға мүмкіндік беретін төсек жараларына қарсы арнайы матрастар, төсеніштер мен білікшелер қолданылады.

Сонымен қатар, науқасты төсекте әр 2 сағат сайын айналдыру керек, оған уқалау жасау керек (қысым жарасының орнына қатты әсер етпестен, оның айналасындағы тері ғана уқаланады).

Жататын науқасқа күтім жасау ережелерін мұқият сақтау керек.

Бұдан басқа, қажет болған жағдайда, төсек жарасының пайда болуына бейім патологияларды емдеу (компенсация) жүргізіледі.

Тамақтану жөніндегі ұсыныстарға жоғарыда аталған ақуыз көздерін арттыру, микронутриенттер (ең алдымен С дәрумені) және жеткілікті сұйықтық кіреді.

Пайда болған төсек жарасының дамуының алдын алатын профилактикалық іс-шаралардан басқа, 1 дәрежелі төсек жаралары кезінде жергілікті емдеу жүргізіледі:

• физиологиялық ерітіндімен тері туалеті;
• теріні мұқият кептіру;
• тіндердегі жергілікті қан айналымын ынталандыратын препараттармен теріні тазарту;
• пленкалы немесе гидроколлоидты төсек жарасына қарсы таңғышты қолдану.

Сондай-ақ, төсек жаралары басталатын жерлерді суық сумен жуу жақсы әсер етеді: бұл тамырлардың жергілікті спазмын, содан кейін олардың компенсаторлық кеңеюін және қан айналымын ынталандырылуын тудырады.

2 дәрежелі қысым жарасы: үй жағдайында емдеу

Тері бетіндегі төсек жарасының екінші сатысында терінің қабыршақтануы, күлдіреулер  сияқты кішігірім, терең емес зақымдануларды көзбен анықтауға болады. Емдік манипуляциялар келесі тәртіппен жүзеге асырылады:

• жараны тазалау: жансызданған эпидермисті (терінің ең беткі қабатын) алып тастау және физиологиялық ерітіндімен жуу;
• жараны мұқият кептіру, әсіресе оның мацерациясы (қыздыру) кезінде;
• жараны оттегін өткізетін, бірақ жараның бетін бактериялық тұымданудан қорғайтын арнайы полимерлі немесе гидрогельді таңғыштармен жабу;
• арнайы таңғыштарға барынша қол жетімді балама ретінде күміс иондары бар Сульфаргин® жақпамайын қолдануға болады, ол күніне 1 рет жараның алдын ала тазартылған бетіне 2-4 мм қабатпен жағылады және таңғышпен жабылады;
• науқасты төсекте әр 2 сағат сайын айналдыру, сондай-ақ төсек жарасының орнын қысуды жоюға мүмкіндік беретін арнайы төсек жарасына қарсы матрастарды немесе шиналарды, төсеніштер мен білікшелерді қолдану маңызды.

Үй жағдайында 3 дәрежелі төсек жараларын емдеу

Төсек жарасының үшінші кезеңі тері мен тері астындағы май жасұнығының некрозына сәйкес келеді. Сонымен қатар, некроз көрші тіндерді тез басып алады, өйткені оларда қан айналымы бұзылған. Жараның некротикалық және іріңді массалардан өздігінен тазаруын күту  - қате, сондықтан стационар жағдайында жансыз тіндерді хирургиялық жолмен кесу дұрыс шешім болып табылады. Бөлінетін затты сіңіруге және жараны кептіруден қорғауға бағытталған қосымша емдеуді үйде жасауға болады. Жергілікті емдеу үшін антисептигі бар жақпамайды қолдану ұсынылады, мысалы, күміс иондары бар Сульфаргин® жақпамайы, ол төсек жараларын емдеуге арналған. Препараттың белсенді компоненттері айқын бактерицидтік әсерге ие, қабыну процесінің тез тоқтатылуына ықпал етеді және төсек жарасының жазылуын тездетеді. Жақпамай күніне 1 рет, мысалы, хлоргексидинмен антисептикалық ерітіндімен іріңді бөлінуден бұрын тазартылған төсек жарасына таңғыштың астына 2-4 мм қабатпен жағылады. Сонымен қатар, қабынуға қарсы препараттар мен қанның микроциркуляциясын ынталандыратын препараттарды қолдану ұсынылады, оны тек дәрігер тағайындай алады.

4 дәрежелі төсек жаралары: үй жағдайында емдеу

4 дәрежелі төсек жарасына сүйектерді, сіңірлерді немесе бұлшықеттерді жалаңаштайтын терең жара сәйкес келеді. Емдеу 3 дәрежелі төсек жарасына ұқсас: стационар жағдайында жараны хирургиялық тазарту, содан кейін - қысым жарасының іріңді қабынуын жоюға, қоршаған тіндердегі қан айналымын ынталандыруға және оларды қалпына келтіруге бағытталған консервативті шаралар кешені. Хирург - дәрігердің патологиялық процесінің барысын үнемі бақылау маңызды, өйткені тері астындағы май жасұнығынан тыс таралған некроз ауыр асқынулармен қауіпті: бұлшықет флегмонасы, тіпті сепсиске, токсикалық шок және өлімге дейінгі остеомиелит.

Төсек жарасы - науқастың ішінара немесе толық қимылсыздығына байланысты онсыз да қиын жағдайдың ауыр асқынуы. Төсек жараларын уақтылы, кешенді емдеу олардың пайда болуымен байланысты ыңғайсыздық пен ауырсынуды жойып қана қоймайды, сонымен қатар патологиялық процестің дамуын және іріңді-қабыну асқынуларының дамуын және пациенттің денесінің жалпы интоксикациясын болдырмауға мүмкіндік береді.